Słowem wstępu
Cannabis sativa to łacińska nazwa konopi siewnych. Środki odurzające wytwarzane z tej rośliny, takie jak marihuana lub haszysz, są określane wspólnym pojęciem kannabis. Konopie to jedne z najstarszych środków odurzających, posiadające bogatą historię jako roślina użytkowa i lecznicza. Choć ich działanie odurzające stało się znane w Europie już w XIX wieku, to ich powszechne stosowanie zaczęło przybierać na sile dopiero w latach siedemdziesiątych XX wieku. Obecnie konopie są najpopularniejszym i najczęściej stosowanym nielegalnym narkotykiem w Polsce oraz w Europie. Ostatnie badania przeprowadzone w Polsce wskazują na spadającą konsumpcję marihuany i haszyszu, zarówno wśród młodzieży jak i dorosłych. Mimo to ponad 16% osób w wieku 17-18 lat przyznało, że przynajmniej raz w życiu używało marihuanę. A ponad 5% osób w wieku 15-16 lat (ESPAD, 2024). LINK DO RAPORTU ESPAD 2024. Wiele z tych osób przechodzi – świadomie lub nie – przez uzależnienie od marihuany.
Zażywanie marihuany w celach rekreacyjnych możemy zdefiniować jako zaburzenie zachowania poparte zmianami w mózgu, które prowadzi do ciągłego używania pomimo problemów takich jak objawy odstawiania lub jak w przypadku marihuany również objawy zespołu amotywacyjnego. Mając do czynienia z takich zespołem zachowań możemy mówić o uzależnieniu od marihuany.
Sygnały ostrzegawcze używania marihuany.
Konopie są najpopularniejszym i najczęściej wybieranym nielegalnym narkotykiem. Niestety obok przyjemnych doznań, jakich dostarczają, pojawia się ryzyko uzależnienia, ale również przyspieszają u osób obciążonych podatnością ujawnienie schizofrenii, a badania pokazują, że w przypadku regularnego i częstego używania zwiększa się ryzyko zachorowania nawet u osób nieobciążonych podatnością. Najbardziej dotyczy to młodych mężczyzn w wieku 21-30 lat (Hjorthøj, C., Posselt, Ch., M., Nordentoft, M., 2021).
O problemowym czy też szkodliwym używaniu bądź nadużywaniu marihuany lub haszyszu możemy mówić w szczególności, gdy:
- Zaniedbujesz istotne obowiązki w pracy, szkole lub życiu domowym z powodu ich używania.
- Stosujesz marihuanę lub haszysz regularnie, w dużych ilościach lub dłużej, niż pierwotnie zamierzałeś.
- Podejmujesz nieudane próby ograniczenia lub kontrolowania ich stosowania.
- Dostrzegasz, że ta sama ilość konopi nie wywołuje już takich efektów jak wcześniej lub potrzebujesz więcej, aby osiągnąć poprzednie doznania.
- Odczuwasz napięcie, niepokój, a czasem lęk lub stany depresyjne, gdy nie palisz przez dłuższy czas.
- Z powodu używania marihuany lub haszyszu zaniedbujesz przyjaźnie, a także swoje pasje i zainteresowania w wolnym czasie.
Zespół amotywacyjny
Zespół amotywacyjny to stan, który objawia się przewlekłą apatią, brakiem motywacji oraz trudnościami w wyznaczani i osiąganiu celów. Osoby doświadczające tego zespołu często odczuwają spadek zainteresowania pracą, edukacją oraz rozwojem osobistym. Zespół ten jest na ogół kojarzony z długotrwałym używaniem konopi, ale może być także wynikiem depresji, przewlekłego stresu lub schorzeń neurologicznych.
Wśród objawów zespołu znajdują się:
- uporczywy brak energii,
- trudności z koncentracją,
- ograniczone interakcje społeczne
- ogólny brak zainteresowania aktywnościami, które wcześniej sprawiały radość.
W miarę upływu czasu może to prowadzić do spadku wydajności zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym.
Skuteczne leczenie zespołu amotywacyjnego wymaga wprowadzenia zmian w stylu życia, takich jak:
- abstynencja od substancji psychoaktywnej,
- regularne ćwiczenia,
- wprowadzenie ustrukturyzowanej rutyny
- większe zaangażowanie społeczne.
W niektórych przypadkach konieczna może być psychoterapia lub wsparcie psychiatryczno-farmakologiczne, aby zająć się przyczynami leżącymi u podstaw tego stanu i przywrócić utraconą motywację.
Uzależnienie od marihuany – zdrowotne i psychospołeczne następstwa
Na podstawie Klimkiewicz, A., Jasińska, A. Zdrowotne następstwa rekreacyjnego używania kannabinoidów, 2018.
- Następstwa zdrowotne. Przewlekłe używanie przetworów konopi jest związane z określonymi zagrożeniami zdrowotnymi. Udowodniono przede wszystkim występowanie dolegliwości i chorób ze strony układu oddechowego (np. bólów gardła, silnego kaszlu, duszności, zapalenia oskrzeli, zapalenia płuc i zaczopowania dróg oddechowych). W szczególności u osób, które wcześniej przechodziły choroby układu krążenia, istnieje zwiększone ryzyko zawału serca przez pierwszą godzinę po użyciu przetworów konopi. Badania dowodzą wyraźnego wzrostu ryzyka wystąpienia raka języka, jąder, krtani i płuc.
- Badania przekrojowe wskazują na występowanie u osób używających konopi słabego, lecz istotnego statystycznie wzrostu ryzyka wystąpienia zaburzeń orgazmu i dyspareunii czynnościowej (m.in. ból w trakcie stosunku). Szczególną uwagę należy zwrócić na zagrożenia związane z używaniem przetworów konopi w okresie ciąży. Jeżeli konopie były przyjmowane podczas ciąży, u noworodków występowały: niższa masa urodzeniowa, zmienione reakcje na bodźce wzrokowe oraz wzmożone drżenie, a więc objawy, które uznawane są za wskaźniki problemów z rozwojem układu nerwowego.
- Problemy społeczne. W licznych badaniach wykazano występowanie różnych problemów społecznych związanych z używaniem konopi. Są badania, które dowodzą na przykład, że wczesne i regularne używanie konopi wyraźnie zwiększa ryzyko przedwczesnego przerwania nauki szkolnej. Efekty te prawdopodobnie wiążą się z kontekstem społecznym, w którym używane są konopie. Problemy u osób przewlekle używających konopi uwidaczniają się w życiu zawodowym w postaci zwiększonej liczby absencji, spóźnień, zmian pracy i wypadków przy pracy w porównaniu z osobami nieużywającymi. Być może problemy te są związane z utratą motywacji, która jest często obserwowana u osób używających przetworów konopi. Dochodzi do tego również aspekt wchodzenia w konflikt z prawem, posiadanie marihuany w Polsce jest wciąż nielegalne.
- Deficyty poznawcze. Wielokrotnie relacjonowano pogorszenie się funkcji poznawczych, takich jak np. pamięć i uwaga, podczas fazy ostrego działania konopi. Wykazano także, że przewlekłe przyjmowanie kannabinoidów wyraźnie wpływa negatywnie na pamięć, zdolność do koncentracji uwagi, motywację i funkcje psychomotoryczne. U osób, które wcześnie zaczęły używać konopi, stwierdzono poważniejsze pogorszenie zdolności poznawczych aniżeli u osób, które zaczęły używać przetworów konopi jako osoby dorosłe.
Zaburzenia związane z używaniem przetworów konopi:
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania związane z używaniem konopi dzieli się zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych na uzależnienie od kannabinoidów i szkodliwe używanie kannabinoidów (rozpoznanie F12.2). Rozpoznanie uzależnienia od marihuany powinno być stawiane tylko przez specjalistę psychoterapii uzależnień i lekarza psychiatrę wtedy, gdy kiedykolwiek w czasie ostatniego roku występowały trzy lub więcej z następujących objawów:
- silne pragnienie lub poczucie przymusu zażywania konopi
- osłabiona zdolność kontroli nad zachowaniem związanym z rozpoczynaniem, zakończeniem oraz poziomem spożycia
- fizyczny zespół abstynencyjny
- stwierdzenie tolerancji wobec działania konopi (tj. konieczność przyjmowania istotnie wzrastających ilości konopi, w celu osiągnięcia działania lub pożądanego efektu powodowanego przez pierwotnie mniejsze dawki)
- postępujące zaniedbywanie innych przyjemności życiowych czy zainteresowań na korzyść używania konopi
- utrzymujące się używanie konopi pomimo oczywistych dowodów występowania szkodliwych następstw. Szkodliwe następstwa mogą być natury somatycznej lub psychicznej.
Jeżeli używanie przetworów konopi prowadzi do szkody zdrowotnej (zaburzenia fizycznego lub psychicznego, np. epizodu depresyjnego), ale nie występują co najmniej trzy z wyżej wymienionych kryteriów, wtedy można rozpoznać szkodliwe używanie kannabinoidów. Kolejną konsekwencją używania może być także ostre zatrucie. Samo w sobie nie dowodzi ono jeszcze wystąpienia „szkody zdrowotnej”, która jest wymagana dla rozpoznania „używania szkodliwego”.
Uzależnienie od marihuany – objawy odstawienne
Zespół abstynencyjny od konopi pojawia się w przypadku zakończenia (zaprzestania) lub zmniejszenia używania przetworów konopi w dużych dawkach. Początek i przebieg zespołu abstynencyjnego są ograniczone czasowo. Wśród objawów występują: pragnienie użycia substancji, zmniejszenie apetytu, zaburzenia snu, chwiejność emocjonalna, lęk, nadwrażliwość na ból, pocenie się (przede wszystkim w nocy), ogólna pobudliwość i drażliwość, czasami agresywność, wewnętrzny niepokój i dziwne sny.
Powikłania psychiczne po marihuanie
Używanie konopi w dużych dawkach może prowadzić do zaburzeń psychotycznych przebiegających, np. z:
- dezorientacją,
- depersonalizacją (zaburzonym poczuciem własnego ja),
- omamami słuchowymi lub wzrokowymi,
- objawami paranoidalnymi,
- urojeniami,
- zaburzeniami świadomości przebiegającymi z sennością i podwyższeniem progu reakcji na bodźce lub zaburzonymi emocjami.
Mogą one występować podczas używania przetworów konopi lub bezpośrednio po nim (zwykle w czasie 48 godzin). Zanikają one typowo w przypadku abstynencji w czasie miesiąca – częściowo, a w czasie sześciu miesięcy – całkowicie. Objawy nie pozostawiają z reguły uszkodzeń wtórnych. Zaburzenie psychotyczne mogą także występować z opóźnieniem, które zaczyna się po więcej niż dwóch tygodniach od ostatniego użycia substancji. Nieznane są przypadki śmiertelnego przedawkowania marihuany.
Zaburzenia psychotyczne mogą mieć także charakter zaburzeń chronicznych (np. schizofrenia). Gdy występują one razem z uzależnieniem, mówimy o tzw. podwójnej diagnozie. Uważa się, że u osób, które mają dziedziczną skłonność do występowania zaburzeń psychicznych, używanie przetworów konopi może zadziałać jak „czynnik spustowy” i przyczynić się do wystąpienia psychozy.
TEST: Czy masz problem z marihuaną? Test Problemowego Używania Marihuany (PUM)
Palisz marihuanę lub używasz haszyszu, skuna czy innych przetworów konopi? Zastanawiasz się, czy jesteś uzależniony od marihuany?
Odpowiadając skoncentruj się na tym, co działo się w czasie ostatnich 12 miesięcy.
- Czy zdarzyło Ci się nie pójść lub spóźnić się do szkoły/pracy z powodu używania marihuany?
- Czy z powodu używania marihuany miałeś poważny konflikt z rodziną?
- Czy z powodu używania marihuany miałeś poważny konflikt z przyjaciółmi?
- Czy zdarzyło Ci się samodzielnie kupić marihuanę?
- Czy masz coraz więcej kłopotów z nauką, przyswajaniem nowych informacji?
- Czy zdarzało Ci się palić marihuanę w samotności?
- Czy często odczuwasz potrzebę użycia marihuany?
- Czy zdarzyło Ci się wydać na marihuanę tak dużo pieniędzy, że musiałeś zrezygnować z innych rzeczy, na których Ci zależało?
Jeśli na trzy lub więcej pytania Twoja odpowiedź jest pozytywna to prawdopodobnie używasz przetworów konopi w sposób problemowy. Może to świadczyć o uzależnieniu od marihuany. Jeśli Twoja odpowiedź jest pozytywna na dwa lub mniej pytania to wynika, że jesteś raczej okazjonalnym użytkownikiem marihuany/przetworów konopi.
Pamiętaj jednak, że używanie przetworów konopi jest związane z ryzykiem szkód zdrowotnych i negatywnych konsekwencji w różnych obszarach życia. Pomyśl nad zmianą. Zadzwoń 888 333 907.
Dwanaście pytań Anonimowych Marihuanistów
Poniższe pytania mogą pomóc ci określić, czy marihuana stanowi problem w twoim życiu.
- Czy używanie marihuany przestało sprawiać ci już przyjemność?
- Czy zdarza ci się zażywać w samotności?
- Czy trudno jest ci wyobrazić sobie życie bez marihuany?
- Czy uważasz, że twoi przyjaciele są określeni przez używanie przez ciebie marihuany?
- Czy używasz marihuany, aby uniknąć radzenia sobie z problemami lub uczuciami?
- Czy używanie marihuany doprowadziło do trudności finansowych i/lub konsekwencji prawnych?
- Czy używanie marihuany pozwala ci żyć w prywatnie zdefiniowanym świecie?
- Czy kiedykolwiek nie dotrzymałeś obietnic dotyczących ograniczenia lub kontrolowania używania marihuany?
- Czy używanie marihuany spowodowało problemy ze zdrowiem, pamięcią, koncentracją lub motywacją?
- Czy kiedy twoje zapasy są prawie puste, odczuwasz niepokój lub martwisz się, jak zdobyć więcej?
- Czy planujesz swoje życie wokół używania marihuany?
- Czy przyjaciele lub krewni kiedykolwiek skarżyli się, że używanie marihuany niszczy twoje relacje z nimi?
Jeśli odpowiedziałeś twierdząco na którekolwiek z powyższych pytań, możesz mieć problem z marihuaną.
Ważne jest również przyjrzenie się w procesie psychoterapii czy nie sięgasz po substancję psychoaktywną w celu samoleczenia. Jedna z najstarszych teorii uzależnień (teoria E. F. Khantziana; D. F. Duncana) opiera się właśnie na pojęciu „samoleczenia”. Oznacza ono przyjmowanie środków uzależniających w związku z potrzebą zmniejszenia dyskomfortu psychicznego i fizycznego (np. bólu, gonitwy myśli) pojawiającego się w odpowiedzi na stres lub w przebiegu chorób.