Zastanawiasz się, czy chaos w głowie, impulsywność, prokrastynacja i trudność z organizacją dnia to „po prostu taki charakter”, czy może ADHD? Jeśli chcesz najpierw przeczytać krótszy, prostszy przewodnik, znajdziesz go tutaj: Jak rozpoznać ADHD u dorosłych – podstawy.
Poniżej natomiast przedstawiamy rozszerzony, ekspercki opis ADHD u dorosłych, zgodny z aktualną wiedzą naukową.
Czym jest ADHD u dorosłych wg współczesnych klasyfikacji
ADHD (attention-deficit/hyperactivity disorder) w klasyfikacjach ICD-11 oraz DSM-5-TR jest zaburzeniem neurorozwojowym, które zaczyna się w dzieciństwie, ale u wielu osób utrzymuje się w dorosłości. To utrwalony wzorzec trudności z uwagą, impulsywnością i regulacją aktywności, wpływający na funkcjonowanie w pracy, relacjach i codziennych obowiązkach.
Objawy nie wynikają z charakteru, lenistwa ani braku motywacji — są efektem odmiennych mechanizmów neurobiologicznych.
Objawy ADHD u dorosłych – jak wyglądają w codziennym życiu?
Trudności z uwagą i wykonaniem zadań
- rozpoczynanie kilku rzeczy naraz i trudność w ich kończeniu,
- zapominanie o obowiązkach, gubienie rzeczy,
- trudność w utrzymaniu uwagi przy zadaniach monotonnych,
- działanie pod presją „ostatniej chwili”,
- dezorganizacja dnia i poczucie ciągłego chaosu.
Impulsywność
- szybkie decyzje bez analizy konsekwencji,
- przerwanie rozmówcom,
- zakupowe impulsy,
- wewnętrzny pęd, pobudzenie, trudność z odpoczynkiem.
Nadaktywność (najczęściej wewnętrzna)
- napięcie w ciele,
- trudność w relaksie,
- gonitwa myśli.
Objawy muszą być obecne od dzieciństwa oraz utrudniać funkcjonowanie w kilku obszarach życia.
Częstość ADHD u dorosłych
Badania pokazują, że:
- pełnoobjawowe ADHD dotyczy ok. 2-3% dorosłych,
- objawowe ADHD (niespełniające wszystkich kryteriów, ale wpływające na funkcjonowanie) ok. 5-7%.
Wciąż jednak ADHD u dorosłych pozostaje niedodiagnozowane, co opóźnia wdrożenie skutecznego leczenia.
Neurobiologiczne i genetyczne przyczyny ADHD
Badania wskazują na:
- odmienności w funkcjonowaniu kory przedczołowej, jąder podstawy, móżdżku,
- zaburzenia regulacji dopaminy i noradrenaliny,
- silny komponent genetyczny (dziedziczność 70-80%).
To potwierdza, że ADHD nie jest kwestią wychowania, a neurobiologicznym sposobem funkcjonowania.
Skutki nieleczonego ADHD u dorosłych
Nieleczone ADHD zwiększa ryzyko:
- przewlekłego stresu i wypalenia,
- trudności zawodowych (konflikty, wypalenie, rotacje pracy),
- problemów finansowych (opóźnienia, kary, impulsywne wydatki),
- zaburzeń lękowych i depresyjnych,
- ryzykownych zachowań i wypadków,
- problemów w relacjach.
Część osób z ADHD sięga też po substancje psychoaktywne, aby „uspokoić głowę”, co bywa początkiem poważnego problemu. Jeśli podejrzewasz, że ADHD łączy się u Ciebie z trudnościami w kontroli używek, przeczytaj również: Objawy uzależnienia od alkoholu – pierwsze sygnały.
Zaburzenia współwystępujące
U dorosłych ADHD często współwystępuje z:
- zaburzeniami lękowymi,
- depresją,
- zaburzeniami snu,
- uzależnieniami,
- elementami zaburzeń osobowości,
- innymi zaburzeniami neurorozwojowymi.
Dlatego diagnostyka musi być szeroka i wielowymiarowa – nie polega jedynie na zaznaczeniu odpowiedzi w kwestionariuszu.
Jak wygląda rzetelna diagnoza ADHD?
Diagnoza obejmuje:
- szczegółowy wywiad o funkcjonowaniu teraz i w dzieciństwie,
- ocenę objawów w pracy, relacjach, życiu codziennym,
- standaryzowane narzędzia (np. DIVA-5),
- analizę możliwych zaburzeń współwystępujących,
- wykluczenie innych przyczyn (m.in. zaburzeń nastroju, lęku, bezsenności, problemów tarczycowych).
Testy online są pomocne orientacyjnie, ale nie są narzędziem diagnostycznym.
Leczenie ADHD u dorosłych – co działa?
Najlepsze efekty daje podejście multimodalne:
Psychoedukacja
Zrozumienie mechanizmów ADHD redukuje wstyd i napięcie.
Psychoterapia
- regulacja emocji,
- praca nad impulsywnością,
- wzmacnianie funkcji wykonawczych i organizacji,
- praca nad poczuciem wartości i latami krytyki.
Coaching / wsparcie w organizacji
- systemy przypomnień,
- planowanie,
- automatyzacja rutyn.
Farmakoterapia
Stosowana przez psychiatrę, poprawia koncentrację i redukuje impulsywność.
Leki stosowane zgodnie z wytycznymi nie zwiększają ryzyka uzależnień.
Mity i fakty o ADHD
„ADHD jest wymysłem” – mit.
Zaburzenie opisano klinicznie już ponad 100 lat temu.
„Każdy dziś ma ADHD” – mit.
Statystyki pozostają stabilne – kilka procent populacji.
„Wystarczy się postarać” – mit.
ADHD nie znika dzięki sile woli. Wymaga dostosowanych strategii i leczenia.
Jak pomagamy dorosłym z ADHD w Phoenix Recovery Center
W Phoenix Recovery Center pracujemy wyłącznie z osobami pełnoletnimi. Oferujemy:
- pełną diagnostykę ADHD u dorosłych zgodną z ICD-11, DSM-5-TR i NICE,
- różnicowanie z innymi zaburzeniami,
- plan terapii i trening funkcji wykonawczych,
- wsparcie w obszarze uzależnień i podwójnej diagnozy,
- holistyczne podejście obejmujące pracę z ciałem, stresem, snem i stylem życia.
Podsumowanie
ADHD u dorosłych jest realnym, dobrze opisanym zaburzeniem i można je skutecznie leczyć. Jeśli objawy przeciążają Twoją codzienność, rzetelna diagnoza może być punktem zwrotnym.
Kontakt – Phoenix Recovery Center, Warszawa (Anin)
Tel. +48 888 333 907
E-mail: kontakt@phoenixcenter.pl
Umów wizytę: https://www.phoenixcenter.pl/umow-wizyte/
Źródła i wybrane publikacje
NICE. Attention deficit hyperactivity disorder: diagnosis and management (NG87), przegląd 07.05.2025. National Institute for Health and Care Excellence.
WHO. ICD-11 Clinical descriptions and diagnostic requirements for mental, behavioural and neurodevelopmental disorders, 2024. Światowa Organizacja Zdrowia.
Song P. i wsp. The prevalence of adult ADHD: systematic review and meta-analysis, J Glob Health, 2021; oraz aktualizacje i analizy populacyjne w European Psychiatry, 2024.
Faraone S.V. i wsp. The World Federation of ADHD International Consensus Statement: 208 evidence-based conclusions about the disorder, Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 2021.
Barkley R.A. Attention-Deficit Hyperactivity Disorder: A Handbook for Diagnosis and Treatment, 4th ed., Guilford Press.
DIVA-5. Diagnostic Interview for ADHD in adults – opis narzędzia i dane dotyczące rzetelności (DIVA Foundation).
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5-TR) – sekcja dotycząca ADHD i kryteriów rozpoznania.
European Network Adult ADHD. Wytyczne dotyczące diagnozy i leczenia ADHD u dorosłych (aktualizacje 2023–2024).